Pruini e nudda


Italiano

contu de Ignazio Lecca
Premiu "OZIERI" de narrativa sarda 1995

barra.gif (1564 bytes)

Nd'hapu connottu de genti in su mundu, aundi sa vida est totu un'abbrubuddai de vittorias e derrottas: genti chi no s'acatat di hai biviu, ominis chi connoscint i' doloris.

In dd'una cittadi de mari, aundi sa vida tenit sabori sal�u, hapu connottu unu scriidori torrau de sa Bosnia, aundi unu giornali dd'hiat mandau po relat�i de sa gherra. Ma no est arrennesciu a ndi scriri: �Non fia mai siguru de su scr�a; curegg�a, curregg�a e fiat sempiri un'articulu diversu e mai fin�u; mi tocc�t a ddu sighir'a curr�ggiri donnia d�.�

Affligg�u e chena cons�lu, non circat nimancu de cuai sa cara scalix�da e ingrogh�a, is ogus sbuidus. �No est sa gherra tua�, hapu circau de ndi ddu storrai de s'amalezzu. �Est strupp�u puru nostru�, m'hat respustu fridu fridu; �onnia gherra est de totus!� Non si ndi podit scabulliri de cuss'idea e intamen de scriri is contus chi dd'hiant cumandau, gr�sat pinna e paperi. �Sa genti sa gherra dda castiat donnia d� in televisioni mentras cenat; ma cussas immaginis no ndi scidant nemus cun dd'unu pinnigosu a su stogumu, passant chena lassau arrastu. Totu est spettaculu. Ma deu seu contras a custu cumpraximentu.�

Arr�liat a d� intera in dd'una prazzitta aundi giogat una cedda de pipius scundius e burdellosus: currint totus impari avatt''e una boccia; issu avattu insoru. Ma no ddis 'onat cumandus, imparant a solus sa gerarchia di ar�i e de vida. Su scriidori ndi sighit su giogu cun ogus assumbraus, e vetti donnia tanti ddus precettat: �Toccai immoi, ca crasi hat essiri giai tradu. Seis bosaterus is testimongius de custu tempus.� Ita ci hat agatai.

No s'arregordat cun siguresa candu dd'est ben�u s'imbizzu po sa boccia. Si seus amigaus castiendu su giogu e, una d�, dd'est pigau una gana infruscada de fueddai, fueddai. �Est stetia una piccinn�a trista sa mia. Disigiamu de curriri cun is aterus pipius, e mi dd'hiant sempiri proib�u. Tui non depis! Aici non hemu mai toccau una boccia.� Schiringiat un'arrisu tristu, donendum� cunfianza: �Fueddu tanti po musciai, ma m'hem' a podiri cittiri. Custu est su destinu de is fueddus: infror� in i' murrus de sa genti o s'affriscillonai in i' moris de su pensamentu.�

Is pipius sighendu sa boccia si zerriant a pari, si spingint. Issu arriit a scracaliu, giai torrau nozzenti.

�S'imbizzant a sa vida�, narat p�sidu; �pigant sa mesura de i' regulas. Deu hapu sunfriu is cumandus de is feminas de domu: mammai, aiaia, una gamada de zias bagadias; genti de costum�nzias strintas, casti�nt asegus, a su serrau di aposentus fridus chi allog�nt attufus antigus, umbra e picciacciu. Una cupa de craboni si callent�t in s'ierru, e i' lantias sempiri allutas in facci a is retrattus de is aiaius mannus appiccaus in artu, a costau de su rei Umbertu e de Margherita de Savoia. Chi Deus ddus tengat in gloria, pispis�t aiaia. Fiat issa chi donnia mer� mi fadiat arresai, mancai a crancius, su rosariu: in nomini de su Babbu, de su Fillu e de su Spiritu Santu. Deu m'intend�a asuba is oghiadas de cussus retrattus mudus: m'hanti fattu timor�a onnia d�. Oi puru t�rriu retrattus, reis e reinas. In cussus annus hapu nau AveMarias po tres vidas intamen di una.�

T�rrat a castiai is piccioccheddus: �Hant a pregai?�

�Pregai? Dis praxit su giogu� n�u deu.

�Su miu fiat unu mundu de bonas maneras, vetti chi allupp�da, ndi sciu�t donnia fantasia. Tocc�t a risparmiai finas i' bisus; si fuedd�t su prus po pregai. Aici seu cresciu schirri�lu, chen''e hai mai tentu un'amigu. In domu mia s'arremon�nt vetti nemigus. Fiant tempus langius e in sa mesa cumparr�at solu su chi cresc�at in dd'un'ortixeddu de babbai: cibudda, arreiga, patatas, faixedda, lattia. E l�ris, l�ris onnia d�: mi seu cresciu totu a cixiri e gentilla e, in su tempus, cerexia. Babbai hiat innestau prus de centu matas siguru, po donnia innestu, de salvai un'anima de su purgatoriu. Sa festa teniat sabor''e missa cantada e de brod''e pubba. Unu mundu inserrau e fridu di affettus!�

Ddu castiu e ddi biu is ogus furriaus a cussu tempus di umbras e no de luxi.

�Crescendu mi seu furriau contras is parentis. Sa morti, traghendusiddus avattu mi scioll�at de cuss'imprassu ferosu. Interrau s'urtimu, hapu bendiu mobilia e retrattus antigus; mi fiant abarraus vetti Umbertu e Margherita, nemus ddus 'ol�at. Insandus ddus hemu portaus a cresia: pongatiddus asub''e un'altari, nau a su predi, funti is santus di 'omu mia. Una cosa no mancat in cresia, i' santus, m'arrespundit su predi, torranceddus a domu tua. Ddus hemu depius lassai in dd'unu furrungon''e s'arruga; nimancu mi femu stesiau chi unu cani piogosu s'est accostau a pisciai. Aici est sa vida, nemus ndi st�rrat. No, no m'est abarrau nudda de insaras. Tabula rasa: pulvis et nihil.�

�Deu hapu giogau meda a boccia, ma femu negau. Giogamu po curriri, po no abarrai firmu a or''e prazza.� Aici dd'hapu nau, cunfianzosu, ca mi par�at bregungia abarrai mudu. Issu hat arrisiu lebiu. Aterus arregordus ddi torrant a pillu de sa borea de sa memoria e prenint totu su spaziu de sa raxoni, casi a ddi domandai contu de s'esistenzia insoru. P�nzat ancora a is pipius de Sarajevo privaus de sa piccinn�a.

�Hapu liggiu troppu de pipiu, intamen de giogai�, m'hat scoviau bregungiosu. �Hapu imparau onnia schema de scrittura, cumenti andant contadas is istorias, cumenti acconciai sa trama de is contus. E, praxendum�, hapu scrittu meda contus. Ma a boccia non hemu mai giogau prima.�

�E duncas?� ddi pregontu, spantau de cusa bessida. Issu mi castiat cun ogus limpius e prenus, c'est totu su xelu aintru.

�Duncas?� Abarrat cittiu e pensamentosu, a conca incrubada. A s'acabu mi narat cun boxi sarragada: �Ddus hapu bius, pipius simbilis in totu a custus, laniaus e spedazzaus in is arrugas e prazzas de Mostar e de Sarajevo. M'aberr�at su coru de su disisperu. Giog�nt a boccia, inn� puru, prim''e morriri, prima chi un'omini cument''e mimi ddis ghettessit una bomba. Vetti sa boccia fiat abarrada senzera, in mes''e sa prazza beneditta de su sanguni insoru. Cali fueddus podemu agatai? Cali cumpassioni mi tocc�t a circai po contai cussu macellu? Poita no est gherra, est macellu de bestias chena raxoni e chenz'anima. E contendindi, mi par�at di aggiudai cussu scorriamentu de vidas nozzentis.�

C�ttidi, si stesiat e duncas t�rrat agoa: � Ma no fiat giustu nimancu abarrai cittiu.�

�Ita tim�at?� ddi pregontu sfacc�u.

�Non fiat timor�a sa mia, fiat disisperu!�

Mi castiat a ogus firmus: �Deu seu unu scriidori chi connoscit sa duda. Ma �i nemus prus dudat. Cantus interr�gant a Deus?� Si stesiat ancora, tremit che foll''e sinniga, mi zerriat. �Inn� mi budd�at su sanguni, no arrennesc�a a contai su "spettaculu de sa gherra", mi fad�at spreu. Sa fidi mia fiat portada a sa duda. Poita? Poita ddu permittis? domandamu a Deus, e issu mudu. Mi intend�a accappiau aintr''e una rezza de dudas, in dd'unu tempus chi parit gosai de certitudinis e siguresa. Mi cumprendis?�, mi narat piedosu. �Non bisongiat a connosciri troppu s'argumentu de su cali si scriit. Hanti fattu aici in su tempus passau. Ma �i? Sa genti no ascurtat prus is poetas, ascurtat is tecnicus, issus funti specialistas, is unicus chi ti podint contai istorias cun totus i' numerus: s'autenticidadi. Ma po mei fiat cumenti a nci torrai a calai in s'inferru, aundi femu giai stetiu de pipiu, asutt''e su bombardament''e Casteddu de su corantatres. Inn� in Bosnia hia torrau a biviri, cun ogus e menti de pipiu, cussus momentus. Non fiat prus a circai su sensu de sa natura urtima de is cosas, totus is umanus sentidus - amicizia, amori, imbidia, onestadi, caridadi, tirria - si fiant spomporaus e fiat torrada a pillu sa sensazioni de una paxi prus intima, ma spentumada in s'inferru de is cosas, chi vetti chini ddu provat ddu podit comprendiri. P�rit sa mellus cosa i est sa peus, poita ca no est una forza, est s'urtima debilesa p�sida, sa morti aintru sendu ancora biu. No, mi seu rebellau a contai custa morti de s'anima.�

�Deu no hapu fattu ateru che camminai, in sa vida�, ddi respundu, fatau. �M'intend�a is passus impressius e no mi seu firmau mai troppu in su propriu logu; est aici chi mi cundullit s'umbra mia, dda scit prus longa de mei, no connoscit impedimentu. Aundi c'est mundu issa camminat, e deu avattu.�

Insandus issu m'hat nau: �Sa parti prus nobili de s'omini est propriu sa parti de s'umbra e no fait a si stimai is unus cun is aterus chi no nci torraus s'anima aintr''e su corpus, chi no si ndi scappiaus de sa bestia chi si nci pappat is sentidus sanus. Aici non seus umanidadi, seus una cedda de procus arestis.�

Seus abarraus in silenziu, donniunu circhendu de ndi scabulliri, in s'accordonada de pensamentus trumbullaus, unu bisu de fueddus berus chi, pesendus� de su silenziu de su mundu, fazzant trinn�ri de disigiu a chini ddus narat.

�Hapu peccau di accidia, hemu giai perdiu su cunfrontu intra fueddu e silenziu. S'agon�a est parti bia, attiva, de sa morti, non est ancora morti. Ma po mimi scriri fiat sa religioni de una lingua scedazzada e arta, solenni cantu una missa cantada, scritta apposta po cumpraximentu e spassiu de s'intellettu. Interrogamu Deus e no intend�a resposta. Ma sa resposta fiat: "su nomini miu est omini." Issu mi sping�at a circai intra is ominis; ma deu bolemu abarrai zurpu e mudu.�

�Seus totus in dd'un'arremadroxu�, ddi nau deu; �ma donnia tanti bessit a pillu sa poesia.�

Insaras issu m'accinnat su giogu de is pipius in sa prazzitta. E si ghettat a curriri avatt''e sa boccia.

Fiat unu scriidori, no reul�t po nudda in sa prazza de cussa cittadi de mari. Connosc�at su sabor''e su sali e de is fueddus. E sc�at contai contus. M'hiat mostrau sa ventana di aundi, pipiu, scocc�t is aterus pipius chi giog�nt a boccia in sa prazzitta.

Ddu tengu ancora anant''i ogus su scriidori chi gris�t pinna e paperi, mentras mi cunfessat chi po issu �inventai una storia est comenti a si ndi bogai un'ossu de su costau.� Poita is bideas funti aintr''e s'omini, bivint cun s'omini. Aici s'inf�du, su stentu de scriri dd'hat postu a parti, ddi praxit vetti su giogu de sa boccia.

E is istorias? Is contus suus ddus narat a is piccioccheddus chi gi�gant in sa prazzitta: �sigh�i bosaterus sa storia�, ddis recumandat. Is piccioccheddus scriint a sensu insoru e, candu hant acabau, portant is contus a su scriidori. Liggint impari e issu, insaras, segat e cosit, acciungit anima, fogu e sali a donnia storia. Amori e dolori!

�Totu custu est s'impastu de sa vida, su chi si perdit donnia d� a or''e is arrugas de su mundu�, narat a is piccioccheddus; �ma bosaterus non s'heis a perdiri mai. Seis scriidoris de is tempus nous.�

11/14.4.1995

barra.gif (1564 bytes)

Isola Sarda 1997-2005 - Associazione Culturale Ciberterra - Responsabile: Giorgio Plazzotta
I contenuti appartengono ai rispettivi autori - Tutti i diritti riservati
The contents belong to the respective authors - All rights reserved